ASTM F2413 Standardı Nedir?

İş güvenliği ayakkabılarında, farklı ülkeler farklı sertifikasyon sistemlerini kullanır. Avrupa'da EN ISO 20345 standardı yaygınken, özellikle Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere bazı ülkelerde ASTM F2413 standardı geçerlidir. Bu standart, iş ayakkabılarının güvenlik performansını teknik olarak tanımlayan ve test yöntemleriyle belgeleyen bir çerçevedir. ASTM F2413, Amerika’da OSHA (İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi) tarafından da tanınır ve zorunlu kişisel koruyucu donanımların başında gelir.

ASTM Nedir?

ASTM, “American Society for Testing and Materials” ifadesinin kısaltmasıdır. Uluslararası düzeyde tanınan bu organizasyon, malzeme, ürün, sistem ve hizmetlerin test, kalite ve performans standartlarını belirler. ASTM F2413 ise özellikle iş güvenliği ayakkabıları için geliştirilmiş teknik bir standart olup, ayakkabının darbe, sıkışma, delinme, elektrik direnci gibi birçok parametrede test edilmesini zorunlu kılar.

ASTM F2413 Standardının Kapsadığı Temel Testler

Bir iş ayakkabısı ASTM F2413 standardına sahipse, bu ayakkabının aşağıdaki özelliklerden bir veya birkaçına sahip olduğu anlamına gelir:

• Toe Impact Resistance (I): Burun bölgesinin 75 ft-lb kuvvetindeki darbeye dayanabilmesi gerekir. Bu darbe dayanımı genellikle çelik ya da kompozit burun yapısıyla sağlanır.
  
  

• Compression Resistance (C): Ayakkabının burun kısmı belirli bir sıkışma kuvvetine (2500 lbs’ye kadar) dayanmalıdır.
  
  

• Metatarsal Protection (Mt): Ayak üstü kemikleri için ek bir darbe koruması bulunmalıdır. Özellikle ağır sanayi ve taşımacılık sektöründe önemlidir.
  
  

• Conductive Properties (Cd): Statik elektriğin ayaktan toprağa aktarılmasını sağlayan özelliktir. Yanıcı veya patlayıcı maddeyle çalışan alanlarda tercih edilir.
  
  

• Electrical Hazard (EH): Elektrik çarpmasına karşı koruma sağlar. Bu özellik, tabanın elektrik geçirgenliğini azaltarak yalıtım görevi görür.
  
  

• Puncture Resistance (PR): Tabanın altından gelebilecek çivi, metal parça gibi sivri cisimlere karşı delinme direncidir. Bu özellik, delinmeye dayanıklı iş ayakkabısı arayanlar için kritik öneme sahiptir.
  
  

ASTM F2413 standardına sahip bir ayakkabı, bu özelliklerin tamamına ya da belirli kombinasyonlarına sahip olabilir. Ürünün iç etiketinde genellikle "ASTM F2413-18 M I/C EH PR" gibi bir ibare yer alır. Bu kodlar sayesinde kullanıcı, ayakkabının hangi testlerden geçtiğini ve hangi koruma türlerini sunduğunu doğrudan görebilir.

Kodların Anlamı Nasıl Okunur?

Bir iş ayakkabısının iç kısmında yer alan ASTM etiketi genellikle şu şekilde görünür:
ASTM F2413-18 M/I/C/EH
Bu kodun anlamı parçalarına ayrılarak açıklanabilir:

• F2413-18: Standardın versiyon yılıdır. “18”, 2018 yılında güncellenen sürümü ifade eder.
  
  

• M veya F: Kullanıcının cinsiyetine göre “Male” (Erkek) veya “Female” (Kadın) olarak belirtilir.
  
  

• I: “Impact resistance” – Burun bölgesinin darbeye karşı direncini gösterir.
  
  

• C: “Compression resistance” – Sıkışma dayanımını ifade eder.
  
  

• EH: Elektriksel yalıtım özelliği olduğunu belirtir.
  
  

• PR, Mt, Cd: Varsa ek koruma özellikleri de bu kısma eklenir.
  
  

Bu kod sistemi, kullanıcının ürünün hangi risklere karşı güvenlik sunduğunu anlamasını kolaylaştırır. Ayrıca satın alma süreçlerinde ürünlerin doğrudan teknik karşılaştırmasını yapmayı mümkün kılar.

ASTM F2413 ile EN ISO 20345 Arasındaki Farklar

ASTM F2413 ve EN ISO 20345, benzer güvenlik fonksiyonlarını hedeflese de bazı teknik farklılıklar barındırır:

Özellikle ihracat yapan firmalar için bu farkların iyi anlaşılması gerekir. ABD’ye ürün gönderimi yapacak üreticilerin veya oradan ithalat yapacak alıcıların, ASTM kodlarını doğru yorumlayabilmesi, hem mevzuat uygunluğu hem de saha güvenliği açısından önemlidir.

ASTM F2413 Sertifikalı Ayakkabılar Hangi Sektörlerde Kullanılır?

Bu standarda uygun ayakkabılar, özellikle ABD pazarına yönelik ürün gruplarında tercih edilir. Bununla birlikte Türkiye’de de global firmaların operasyonlarında sıkça görülmektedir. Aşağıdaki sektörlerde ASTM F2413 uyumlu ayakkabılar yaygındır:

• Petrol ve doğalgaz tesisleri
  
  

• Elektrik şebeke ve trafo merkezleri
  
  

• Maden sahaları
  
  

• Limanlar, havaalanları, ağır yük taşıma hatları
  
  

• İleri imalat sanayisi (otomotiv, çelik konstrüksiyon, endüstriyel üretim)
  
  

Yüksek darbe ve elektrik riski taşıyan bu sahalarda, ASTM F2413 sertifikalı çelik burunlu veya kompozit burunlu iş ayakkabıları sıklıkla kullanılır. Ayakkabının tipi, sektörün özel risklerine göre belirlenmelidir. Hafiflik ve konforun da önemli olduğu ortamlarda, ASTM sertifikalı kompozit burunlu modeller öne çıkar.

Sık Yapılan Hatalar ve Satın Alma Uyarıları

Birçok işletme, ASTM etiketi taşıyan her ürünü güvenli kabul etme hatasına düşebilir. Oysa yalnızca “ASTM F2413” ifadesinin bulunması yeterli değildir; etkin koruma seviyeleri kodla belirtilmiş olmalıdır. Örneğin yalnızca "ASTM F2413 M I/C" etiketi, ürünün darbe ve sıkışmaya karşı koruma sunduğunu belirtir ama elektriksel yalıtım içerdiğini göstermez. Dolayısıyla ihtiyacınız elektrik riski olan bir alansa, EH ibaresi mutlaka aranmalıdır.

Ayrıca bazı üreticiler, pazarlama amacıyla ASTM standardına “uygun üretildiğini” beyan eder ama resmi bir bağımsız test ve sertifika sunmaz. Bu tür ürünlerden kaçınılmalı ve sertifikası doğrulanabilir modeller tercih edilmelidir.